Wat doet AI met het leerproces? Voorkom dat leerlingen “valsspelen” met ChatGPT

AI zoals ChatGPT, Microsoft Copilot of Google Gemini kunnen een uitkomst zijn voor veel leerlingen. Pas wel op: als leerlingen niet leren hoe ze zelf tot oplossingen komen, kan dat later problemen geven. Wat blijkt? Wie te veel op AI steunt, leert minder goed zelf na te denken. Wat kun je hiervan leren en hoe zet je AI goed in in jouw klas?

De belofte én valkuilen van AI in de klas

Tijdens een experiment op een middelbare school in Turkije kregen leerlingen hulp van AI-tutoren bij het maken van wiskundeopdrachten. De ene groep gebruikte een standaard AI-model, vergelijkbaar met ChatGPT. De andere groep werkte met een ‘slimmere’ AI-tutor die speciaal ontworpen was om niet meteen de antwoorden te geven, maar leerlingen stap voor stap door het probleem heen te helpen. Wat werd duidelijk na het experiment?

• Leerlingen die AI hadden gebruikt, presteerden eerst beter dan de controlegroep zonder AI: bij de standaard AI verbeterden de prestaties met 48%, en bij de ‘slimmere’ AI-tutor zelfs met 127%!

• Maar zodra ze zelfstandig een toets moesten maken, scoorden de leerlingen die eerder gebruikmaakten van de standaard AI 17% lager dan de leerlingen die nooit met AI hadden gewerkt. Ook de leerlingen die met de speciale AI-tutor hadden gewerkt, verloren hun grote voorsprong en behaalden uiteindelijk dezelfde scores als de groep zonder AI. Ze hadden dus moeite om zonder hulp hun eerdere prestatieniveau vast te houden.

Wat is een AI-tutor? Een AI-tutor is een computerprogramma dat lijkt op een persoonlijke assistent. Je kunt vragen stellen en het programma geeft uitleg, hints of zelfs het antwoord. Voorbeelden zijn Khanmigo of ChatGPT. Ze kunnen handig zijn bij vakken als wiskunde, maar ook bij het leren van talen of geschiedenis.

Waarom leerde de ene groep beter dan de andere?

De onderzoekers verdeelden de leerlingen in drie groepen: één zonder AI, één met de standaard AI-tutor, en één met de ‘slimmere’ AI-tutor. Tijdens de lessen gebruikten de leerlingen de AI-tutoren om wiskundige problemen op te lossen.

Wat opviel: leerlingen in de ‘standaard AI’-groep vroegen de tutor vaak simpelweg om het antwoord. Dit zorgde ervoor dat ze niet meer zelf probeerden na te denken over hoe ze het probleem moesten oplossen. Toen de toegang tot de AI tijdens de toets werd weggenomen, wisten ze niet hoe ze de opgaven zelfstandig moesten aanpakken.

Hoe de ‘slimmere’ AI-tutor werkte

De speciale AI-tutor werkte anders dan de standaard AI. Deze gaf geen antwoorden, maar hielp leerlingen door kleine hints te geven en moedigde hen aan om zelf na te denken. Zo fungeerde de tutor meer als een digitale coach, net zoals een leraar die leerlingen helpt zonder direct het antwoord te geven. Hierdoor leerden de leerlingen de stappen beter begrijpen en herinnerden ze zich deze stappen ook tijdens de toets. De standaard AI-tutor deed dit niet en zorgde er juist voor dat leerlingen “lui” werden in hun denken.

Meer weten over AI op school? Kennisnet heeft een uitgebreide handreiking AI voor scholen ontwikkeld. Deze handreiking biedt stappen, tips en achtergrondinformatie om bewust en verantwoord om te gaan met AI in het onderwijs. Een aanrader voor schoolleiders en teams die richting willen geven aan het gebruik van AI in hun school.

Hoe voorkom je dat leerlingen “lui” worden van AI?

Hoewel de leerlingen met AI in het onderzoek niet beter scoorden dan hun klasgenoten, dachten ze zelf van wel. Wat kun jij als leraar doen om te zorgen dat AI slim gebruiken en er echt iets van leren? Hier zijn een paar tips om het meeste uit AI-tools te halen:

1. Bespreek AI-gebruik expliciet in de klas

Wees open over het gebruik van AI en bespreek de voor- en nadelen. Laat leerlingen delen hoe zij AI gebruiken en waar ze tegenaan lopen. Dit creëert een veilige sfeer waarin het gebruik van AI niet stiekem gebeurt, maar onderdeel wordt van een leerproces waarin ook de valkuilen besproken worden. Organiseer bijvoorbeeld een klassikale discussie waarin leerlingen vertellen hoe zij AI hebben gebruikt voor een huiswerkopdracht. Vraag hen of ze denken dat ze de stof beter hebben begrepen door de hulp van AI, en waarom wel of niet

2. Leer leerlingen kritisch te denken over AI-antwoorden

Laat leerlingen onderzoeken hoe betrouwbaar de antwoorden zijn die ze via AI krijgen. Laat leerlingen bijvoorbeeld een geschiedenisvraag stellen aan ChatGPT, zoals “Wat waren de oorzaken van de Eerste Wereldoorlog?”. Vervolgens laat je ze het AI-antwoord vergelijken met hun schoolboek. Vraag daarna: “Zijn er dingen die de AI niet heeft genoemd? Hoe komt dat, denk je?”. Door leerlingen na te laten denken over de antwoorden die AI geeft, leren ze dat niet alles wat de computer zegt klakkeloos aangenomen moet worden.

3. Integreer AI in het leerproces, in plaats van het volledig te verbieden

Geef leerlingen opdrachten waarbij ze de hulp van AI wel mogen gebruiken, maar vraag ze om hun eigen proces vast te leggen. Laat ze bijvoorbeeld uitleggen welke vragen ze hebben gesteld aan de AI, wat de antwoorden waren en wat ze ervan hebben geleerd. Leg als leraar uit dat AI wel kan helpen bij het vragen om feedback op een tekst die ze al geschreven hebben, of bij het uitleggen van een moeilijke paragraaf uit een leesboek. Maar benadruk ook dat ze de AI niet moeten gebruiken om de hele tekst voor hen te schrijven of als vervanging van Google, omdat dit hun eigen leerproces in de weg staat.

Aan de slag met AI in de klas? FutureNL biedt gratis online lessen over AI voor zowel het primair als voortgezet onderwijs! Leerlingen ontdekken wat kunstmatige intelligentie is, experimenteren met tools als Google Draw en Teachable Machine, en gaan creatief aan de slag met generatieve AI. Voor meer informatie en om de lessen te openen: lespakket po of lespakket vo.

Wat kunnen we hiervan leren?

Net zoals rekenmachines het hoofdrekenen overbodig maakten en laptops de handgeschreven aantekeningen vervingen, verandert AI de manier waarop leerlingen leren. Maar AI gaat verder: het biedt hulp bij veel meer én kan foute antwoorden geven. Daarom is het belangrijk om AI slim in te zetten, zodat leerlingen zelfstandig blijven nadenken.

AI heeft veel potentie, maar het moet goed worden gebruikt. Wil je AI inzetten in de klas? Zorg er dan voor dat het niet zomaar een makkelijke uitweg voor leerlingen wordt om antwoorden te krijgen zonder zelf moeite te doen. Laat AI een waardevol hulpmiddel zijn, net als de laptops en rekenmachines, maar zorg dat het echte leren altijd centraal blijft staan.