Een gezonde digitale balans: hoe leer je dat?
Werk met de Gezonde School-aanpak structureel aan mediawijsheid
Scholen werken meer en meer aan het vergroten van de kennis en vaardigheden over veilig en slim gebruik van internet en sociale media. Geen overbodige luxe, want de online opvoeding van kinderen en jongeren vraagt om méér dan alleen een verbod op mobieltjes in de klas. De Gezonde School-aanpak helpt onderwijsprofessionals structureel te werken aan mediawijsheid met blijvend effect.
Internet en sociale media bieden veel voordelen. Zo hebben kinderen en jongeren toegang tot informatie en onderhouden ze er vriendschappen mee of maken nieuwe contacten via social media of games. Leuk en zinvol, zolang ze er op een juiste manier mee omgaan. En daar valt nog veel in te verbeteren en te leren; niet alleen over de mogelijke gevolgen voor hun fysieke gezondheid, maar zeker ook voor hun mentale welbevinden.
Fysieke en mentale gevolgen
Uit recente onderzoekcijfers van Netwerk Mediawijsheid en het Trimbos-instituut, kennispartner van Gezonde School, blijkt dat 43% van de jongeren aangeeft door hun mediagebruik minder productief te zijn in het dagelijks leven dan ze zouden willen. Gemiddeld gebruiken ze zes tot zeven uur per doordeweekse dag een scherm; in het weekend is dat vijf uur. Dit overmatige mediagebruik heeft grote invloed op het mentale en fysieke welbevinden van jongeren, maar ook van kinderen.
Veel online berichten zijn negatief en onrealistisch. Dat kan leiden tot gevoelens van angst, depressie en lage eigenwaarde. Denk ook aan online pesten, buitensluiting en misbruik van sexting. Ook leidt lang en vaak mediagebruik tot verschillende fysieke gezondheidsproblemen. Wanneer kinderen te lang achter een scherm zitten, is de kans groter dat zij bijziend worden. Door te lang in dezelfde houding te zitten, kun je last van je rug of nek krijgen. Dat kan weer leiden tot motorische problemen of een verstoorde spijsvertering. Ook slaaptekort is een bekend probleem, door het blauwe licht van de devices en bijvoorbeeld de notificatieberichten.
Kritisch en bewust mediagebruik
Hoe kun je als onderwijsprofessional leerlingen en studenten helpen om kritisch en bewust om te gaan met media? Voor een gezonde media-opvoeding is méér nodig dan een smartphoneverbod. Leerlingen en studenten zijn zich niet altijd voldoende bewust van de invloed van media op hun gezondheid. Het leren omgaan met sociale media is voor een groot deel ook sociale vaardigheid.
Gezonde School biedt een structurele en schoolbrede aanpak, waarmee een gezondheidsthema zoals mediawijsheid terugkomt in de gehele school: zowel in de lesstof als in de schoolomgeving, in signalering en in het schoolbeleid. Door deze aanpak vergroot je kans op blijvend effect. Leer kinderen en jongeren over de mogelijke gevolgen door met hen te praten over de effecten op hun gezondheid en over online grenzen. Maar leer ze ook hoe je dingen op moet zoeken en geef tips wat ze kunnen doen om hun eigen gedrag aan te passen.
Scholen kunnen zelf aan de slag met de Gezonde School-aanpak of advies vragen aan de Gezonde School-adviseur van de GGD.
Samen met ouders
Als onderwijsprofessionals kun je een grote bijdrage leveren aan het verbeteren van de mediawijsheid van je leerlingen of studenten. Maar wees je er bewust van dat gezond mediagebruik een taak is die de ouders, verzorgers en school delen. Een veelgemaakte denkfout is: ‘Ik ben zelf niet zo goed op de hoogte, dus wat kan ik ze leren?’ Als volwassene heb je wel degelijk een voorsprong. Neem bijvoorbeeld privacy, inzicht hierover groeit naarmate een kind ouder wordt. Dat geldt ook voor het inleven in anderen op sociale media of het herkennen van nep-content. Neem je als school de regie over ‘online omgangsvormen’, dan kan je daarin een voortrekkersrol innemen. Zo kun je ouders ook helpen om hun gedachten meer aan te scherpen. Door samen te werken aan mediawijsheid worden kinderen zich bewuster van alles wat ze op internet plaatsen, en leren ze nadenken voor ze iets posten.
5 tips om meteen mee aan de slag te gaan
- Neem gezond mediagebruik als insteek in een les. Kijk samen met leerlingen naar elkaars schermtijd en bespreek welke apps het stoppen lastig maken en geef tips hoe dat te doen.
- Hang in school posters op met de 20-20-2-regel.
- Rol een schoolbreed beleid uit. Wel of geen mobiele telefoon in de pauze? Dat geeft een mooi signaal af over het belang van sociaal contact. Zet een extra pingpongtafel neer en leg spelletjes neer.
- Bespreek de impact van veel schermtijd ook in bredere zin. Laat leerlingen/ studenten bijvoorbeeld thuis of in hun omgeving een interview doen over de impact van mobieltjes binnen het gezin. Zo belicht je het meer als maatschappelijk probleem.
- Meer informatie, tips en professionaliseringsaanbod over werken aan mediawijsheid vind je op gezondeschool.nl
Dit artikel is tot stand gekomen op basis van verschillende inspiratieverhalen van Gezonde School.
Auteur
Dit is een bijdrage van:
Gezonde School
Gezonde School is een programma dat onderwijsprofessionals helpt om een gezonde leefstijl op school vanzelfsprekend te maken. Gezonde School biedt een structurele en schoolbrede aanpak, waarmee een gezondheidsthema terugkomt in de gehele school: zowel in de lesstof als in de schoolomgeving, in signalering en in het schoolbeleid. Door deze aanpak vergroot je kans op blijvend effect. Het programma Gezonde School is een unieke samenwerking tussen de PO-Raad, VO-raad en MBO Raad, het RIVM en GGD GHOR Nederland. Binnen het programma is sprake van een nauwe samenwerking met onder meer de GGD’en, thema-instituten, vakverenigingen en maatschappelijke organisaties op het gebied van een gezonde leefstijl. De ministeries van VWS, OCW, SZW en LNV maken het programma Gezonde School financieel mogelijk.
